آشنایی با سلفژ
در ابتدای راه برای آشنایی با سلفژ لازم میبینم مقاله را با سوالی شروع کنم. آیا می‌شود بدون آنکه با حروف، ادبیات و ساختارزبانی آشنا بود کتاب یا داستانی را نوشت؟ طبیعتا جوابتان خیر است. موسیقی نیز به همین منوال جلو می‌رود، باید با حروف و کلمات موسیقی و نوع چینش آنها آشنا شویم و در ادامه چگونگی اجرای این کلمات را بیاموزیم و در نهایت ساختار و قواعد آن را آموزش ببینیم. خواسته ما در این مقاله این است که شما را با مفهوم سلفژ و بایستگی یادگیری آن بیشتر آشنا کنیم، با ما همراه باشید.
سلفژ به چه معناست؟
سلفژ به معنای سواد موسیقی یا تعالی خواندن و نوشتن است در واقع سلفژ یک متد آموزش موسیقی است که در آن با تکنیک‌هایی مهارت شنیداری و صدایی هنرجو تقویت می‌شود که با یادگیری این تکنیک‌ها شما می‌توانید نت ها را به صورت صحیح، با فاصله زمانی درست و بر روی فرکانس اصلی آنها اجرا کنید.
در حقیقت در سلفژ حنجره انسان تبدیل به یک ساز علمی و دارای شعور و درک نت‌ها می‌شود یعنی به جای اینکه ما بخواهیم با سازی مانند ویولن نت‌ها را اجرا کنیم با حنجره‌ای که به نوعی تبدیل به یک ساز شده است نت‌ها را اجرا می‌کنیم.
مباحثی که در یادگیری سلفژ باید رعایت شوند عبارتند از: درک فرکانس نت‌ها مانند ساز، درک علائم ترکیبی و عرضی در قطعات، درک ریتم‌ها به طور کامل، درک آرتیکولاسیون (لگاتو، پورتاتو و…)، درک نوانس (رعایت داینامیک قطعه) و…
اهمیت سلفژ
اهمیت بالای یادگیری سلفژ بر کسی پوشیده نیست، برای راحتی و آشنایی با سلفژ، موسیقی را به ادبیات تشبیه میکنم، ما در ادبیات ممکن است بسیار راحت صحبت کنیم یا حتی سرودن شعر را بلد باشیم اما کسانی که سواد خواندن و نوشتن ندارند نمی‌توانند چیزی که گفته یا سروده‌اند را روی کاغذ بیاورند و یا بالعکس چیزی که روی کاغذ نوشته شده است را نمی‌توانند به زبان بیاورند. در موسیقی نیز همین اتفاق می‌افتد ما ممکن است نوازنده یا خواننده و … باشیم و به صورت گوشی و با ذوق هنری خود به این مهارت دست پیدا کرده باشیم اما زمانی که سواد موسیقی و مبانی خواندن و نوشتن موسیقی را بلد نباشیم قادر نیستیم چیزی که اجرا کرده‌ایم را روی کاغذ بنویسیم یا چیزی که روی کاغذ نوشته شده را اجرا کنیم؛ در نتیجه سلفژ این کار را برای ما انجام می‌دهد و در واقع سواد موسیقی است.
دو روش برای به کار بردن سلفژ
- نت دو ثابت که سیلاب‌ها همیشه به نت‌های خاصی اختصاص داده می‌شوند.
- نت دو قابل انتقال که سیلاب‌ها به نت‌های مختلف بر اساس محتوای موسیقی اختصاص داده می‌شوند.
آموزش سلفژ برای چه کسانی مفید است؟
اغلب گفته می‌شود که یادگیری سلفژ مخصوص کسانی است که می‌خواهند خوانندگی یاد بگیرند اما جالب است بدانید سلفژ برای نوازندگان حرفه‌ای نیز امری مهم و ضروری است. از سوی دیگر یادگیری سلفژ برای آهنگسازان و تنظیم کننده‌ها نیز فوق العاده مهم می‌باشد بدین صورت که شما نمی‌توانید آهنگسازی کنید ولی صدا و فرکانس هر نت را نشناسید.
در نتیجه آشنایی با سلفژ برای این دست از افراد ضروری است: 1. هنرجویان آواز 2. هنرجویان ساز 3. آهنگسازها و تنظیم کننده‌ها
در واقع شما اگر می‌خواهید موسیقی بیاموزید و کار کنید در نهایت باید از سد یادگیری سلفژ بگذرید.
تقسیمات صدای انسان
هنگام آواز خواندن یک خواننده، هوا تارهای صوتی را به حرکت درمی‌آورد همانطور که می‌دانید وسعت صدای آوازی مردان و زنان متفاوت است و علت این تفاوت زخیم‌تر و طویل‌تر بودن تارهای صوتی مردان نسبت به زنان است.
به طور کلی، تقسیمات صدای انسان شامل تولید، تکثیر و شکل‌دهی صدا توسط بخش‌های مختلف گلو، حنجره و دهان است در نتیجه گستره‌های صدای انسان به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند که از بم به زیر بدین صورت می‌باشند:
1.باس 2. تنور 3. آلتو 4. سوپرانو
اما در این بین محدوده‌های صدایی دیگری نیز هستند که مهم‌ترین آنها باریتون و متسو سوپرانو می‌باشند بدین گونه که باریتون بین باس و تنور و متسو سوپرانو بین آلتو و سوپرانو قرار میگیرند.
در نتیجه تقسیم بندی از بم به زیر به این صورت می‌شود:
1.باس 2. باریتون 3. تنور 4. آلتو 5. متسو سوپرانو 6. سوپرانو
گستره صدایی باس، باریتون و تنور مربوط به مردان می‌شود که گستره‌های صدایی بم هستند و گستره صدایی آلتو، متسو سوپرانو و سوپرانو هم صدای کودکان و زنان را به خودش اختصاص می‌دهد که به نوعی زیر هستند.
نرم افزارهای آموزش سلفژ
نرم افزارهای مختلفی برای آموزش و آشنایی با سلفژ در اینترنت وجود دارد که در ادامه به معرفی تعدادی از آنها می‌پردازیم.
برای تقویت نت خوانی می‌توانید به سراغ نرم افزار SolfaRead بروید. این نرم افزار با داشتن رابط کاربری ساده به شما کمک می‌کند تا نت‌های موسیقی را به خوبی بیاموزید.
Ear Master برنامه دیگری است که برای آموزش مبتدی تا پیشرفته طراحی شده است و با استفاده از آن می‌توان تئوری موسیقی، آموزش‌های شنیداری، آشنایی با ریتم، زیر و بمی صدا و وزن خوانی را پرورش داد.
اگر می‌خواهید نت خوانی، ملودی و ریتم شما تقویت یابد باید به سراغ اپلیکیشن Read Music بروید که به کمک آن می‌توان وزن خوانی را به راحتی تمرین کرد.
در نهایت بنظرم اپلیکیشن‌های آموزش موسیقی باید به عنوان یک مکمل در کنار فرایند یادگیری ساز و موسیقی قرار گیرند و سبب شود ما در حین انتظار کشیدن در صف، اتوبوس و مترو و… از زمان‌های بیهوده خود استفاده بهینه ببریم.
فایل صوتی تمرین سلفژ
تفاوت سلفژ و صداسازی
همان طور که گفته شد سلفژ در واقع الفبای موسیقی یا علم خواندن و نوشتن نت‌های موسیقی است که غالباً آشنایی با سلفژ با آموزش‌های تئوری همراه است. چیزهایی که در سلفژ آموزش میبینیم عبارت است از صدا خوانی، وزن خوانی و دیکته موسیقی که اگر شما قصد ادامه موسیقی به صورت حرفه‌ای را دارید باید تمام آنها را یاد بگیرید اما این مباحث چیزهایی نیستند که به طور مستقیم روی صدای ما تأثیر بگذارند. اگر بخواهیم تعریفی مختصر از صداسازی داشته باشیم باید بگوییم که صداسازی در حقیقت پرورش عضلات تولید صوت می‌باشد و صداسازی به ما یک صدایی گستره فرکانسی زیاد و یک صدای تحت کنترل می‌دهد. در گویندگی و خوانندگی و کلاً در پروسه تولید صدا عضلات صوتی ما طبق عاداتی که از قبل دارند صدا را ایجاد می‌کنند به عنوان مثال شما وقتی به کلاس آموزش رانندگی می‌روید ابتدا تمام حواس و ذهن شما به خاموش نکردن ماشین، چگونه کلاج گرفتن، چگونه دنده عوض کردن و… معطوف می‌شود اما پس از مدتی که تمرین می‌کنید، تمام موارد گفته شده برای شما به یک عادت تبدیل می‌شود و بعد از مدتی رانندگی شما بدون اینکه به این موارد فکر کنید آنها را رعایت می‌کنید. گویندگی و خوانندگی نیز به همین صورت می‌باشد هنگامی که شما شعر یا ترانه‌ای می‌خوانید تمام فکر شما درگیر درست تلفظ کردن کلمات، فراز و فرود ملودی، داینامیک صدا و… می‌باشد و اصلا به تارهای صوتی و عضلات تولید صدا فکر نمی‌کنید و آنها طبق عاداتی که از قبل داشته‌اند کار خود را انجام می‌دهند. در واقع کاری که صدا سازی انجام می‌دهد این است که عادت‌های نادرست را با یک سری تکنیک‌ها و یک سری آواهای مشخص و هدفمندی که دارد اصلاح می‌کند بدین صورت که شما پس از مدتی تمرین مشاهده می‌کنید که صدایی با یک خروجی متفاوت دارید و عادات اشتباهی که از قبل داشته‌اید اصلاح شده است.
سخن پایانی
همانطور که گفته شد اگر می‌خواهید سواد موسیقی داشته باشید باید الفبای آن یعنی سلفژ را بیاموزید همچنین اگر نگاه حرفه‌ای به موسیقی دارید باید تسلط کامل به سلفژ داشته باشید و مهارت‌های آن را به خوبی فرا بگیرید تا بتوانید از آنها استفاده کنید البته که فقط یادگیری سلفژ شما را موزیسین یا خواننده حرفه‌ای نمی‌کند اما قطعا یکی از لازمه‌های حرفه‌ای شدن یادگیری سلفژ است. برای یادگیری بیشتر مطالب می‌توانید از دوره آموزش دیکته موسیقی توسط دکتر فریبرز حمیدی نیز در سایت می‌فادو استفاده کنید.
سپاس از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید