آموزش دراب در سنتور
تکنیک‌هایی که در نواختن موسیقی به کار می‌رود بسیار زیاد بوده و بر اساس نیاز، توسط نوازنده ساز در قطعات مختلف اجرا می‌شود. در اجرای هر قطعه نوازنده میتواند برای زیباتر شدن کار از نت‌های زینت کمک بگیرد. نت های زینت از نت‌های اصلی نیست و برای جلوه دادن به اجرا کنار آن ها قرار می گیرند.
خیلی از این تکنیک‌ها در سازهای مختلف مفهوم یکسانی دارد. اجرای دراب در سنتور نیز یکی از آن تکنیک‌هاست. دراب از جمله زینت‌هایی است که در سنتورنوازی و نواختن خیلی از سازهای دیگر استفاده می‌شود. تاثیری که نت‌های زینت در نواختن ساز دارد بسیار مشهود است و در عین حال مهارت بیشتری به عنوان یک نوازنده می‌خواهد که در ادامه به نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.
چنانچه علاقه‌مند هستید علاوه بر دراب، سایر تکنیک‌های سنتورنوازی را نیز به صورت کامل یاد بگیرید، پیشنهاد می‌کنبم دوره آموزش سنتور می‌فادو با تدریس استاد محسن خلعتبری معظم را از دست ندهید. این بسته آموزشی کلاً بصورت تخصصی و حرفه ای مهیا شده است که شاگرد به راحتی و آرامش کامل می تواند بدون هیچ استرسی درس ها را فرا گیرد به این صورت که هر درس به صورت تخصصی و با متدهای روان و آسان آموزش داده شده است.
دراب چیست؟
یکی از تکنیک‌های پر کاربرد در نواختن سنتور، تکنیک دراب میباشد.
در تعریف اولیه دراب، می‌توانیم به حالتی اشاره کنیم که در آن دو نت زینت به نت اصلی چسبانده شده و به شکلی سریع نواخته می‌شود به طوری که ارزش زمانی زیادی به خود نگیرد، درواقع در تعریفی ساده‌تر دراب سه ضرب متوالی با مضراب‌های راست، چپ راست است.
تعریف فرامرز پایور درباره دراب در سنتور
فرامرز پایور اجرای دو نت زینت به همراه نت اصلی را سرمضراب، و اجرای پنج نت پیاپی (چهار نت زینت به همراه نت اصلی) را دراب می‌نامید ، اما آنچه از مفهوم دراب برداشت می‌شود همان حالت اجرای سریع برای زینت‌بخشی به نت اصلی است.
در اصطلاح، میتوان گفت نت‌های زینت دراب شخصیت ریتمیک ندارند و نباید به آن‌ها بها داده شود. در اصل باید حواسمان باشد که در طول نواختن قطعه، بجای دراب، 3 نت سه لاچنگ اجرا نکنیم !
توجه داشته باشید در صورتی که آهنگساز از ما اجرای نت‌های سه لاچنگ را بخواهد، آن را لحاظ می‌کند و همان گونه می‌نویسد اما در صورت حضور دراب، باید حتی به چهارلاچنگ و نت‌های کم‌ارزش‌تر فکر کنیم.
نحوه نواختن دراب در سنتور
تعداد نت‌های زینت قبل از نت اصلی میتواند بیشتر از 2 نت نیز باشد، در این صورت امکان نسبت دادن اسم سرمضراب به آن نیز دور از فکر نیست. اما در هر صورت حالت اجرایی برای ما اهمیت دارد. در این حالت، معمولا به شکل نت‌های پیوست، قبل از اجرای ریز گذاشته می‌شوند و مانند دراب، نت‌های زینت ارزش زیادی به خود نمی‌گیرند.
در یک جمع‌بندی باید گفت سرمضراب، به شکل اجرای 2 یا تعداد بیشتر نت زینت قبل از نت تعریف می‌شود و نت‌های زینت باید در ادامه به شکلی سریع و بدون شخصیت اجرا شوند و به نت اصلی بچسبند. (نت های زینت، همان طور که از اسمشان پیداست، صرفا برای زینت بخشی به نت اصلی در نظر گرفته می‌شوند.)
در عین حال میتوان واژه دراب را صرفا برای اجرای سه نت (با 2 نت زینت در ابتدا و نت اصلی) تعریف کرد تا بتوان تقسیم بندی‌های آن را به درستی لحاظ کرد.
انواع مضراب در دراب سنتور
از شش نوع مضراب برای اجرای دراب میتوان استفاده کرد :
راست چپ راست – چپ چپ راست – راست چپ چپ – چپ راست راست – چپ راست چپ – چپ چپ راست.
در نهایت دراب ها روی نت سوم خود تاکید دارند و نباید مانند سه لاچنگ اجرا شوند ( اصطلاحاً دراب شخصیت ندارد).
سنتور قابلیت اجرای دراب روی فواصل بلند را دارد. مانند اجرای : سل سل ر ، سل سل دو ، دو فا می و …
علامت دراب در سنتور
علامت دراب به شکل نت‌های زینت قبل از نت گذاشته می‌شود. با اینکه معمولاً تمام نت‌های دراب در کتاب‌ها نوشته شده اما گاهی برای نشان دادن دراب از علامتی شبیه آدمک روی یک نت استفاده می‌شود. این علامت صرفاً برای اجرای دراب روی نت مشخصی استفاده می‌شود.
اجرای دراب در سنتور
همانطور که اشاره کردیم اجرای دراب، در سنتور به حالت‌های زیر انجام می‌شود : راست چپ راست – چپ چپ راست – راست چپ چپ – چپ راست راست – چپ راست چپ – چپ چپ راست.
اما از لحاظ اجرای فیزیکال، باید توجه کنیم که اجرا، بدون انقباضات ناشی از حرکت ساعد برای سریع‌تر اجرا کردن دراب انجام شود. باید تمام تمرکز ما روی مچ دستمان باشد نه حرکت زیاد ساعد، زیرا در این صورت، اجرای ما، بد و صدای زمختی خواهد داد.
در تمام تکنیک‌های سنتور، باید حواسمان روی مچ دست باشد. زیرا مچ، محل اصلی عبور عصب‌ها به انگشتان است و قابلیت‌های حرکتی مچ است که مضراب ما را به حرکت در می آورد.
در صورتی که فقط از انگشتان دست برای اجرا استفاده کنیم، باز به اجرایی ناپخته دست خواهیم یافت.
لطفا توجه کنید که مضراب در انگشتان لق بخورد و سفت گرفته نشود، زیرا در این صورت هیچکدام از حالت‌های اجرایی سنتتور، به درستی و به پختگی نخواهند رسید.
اما این لق خوردن مضراب در دست به معنای حرکت انگشتان نیست. نیروی محرکه اصلی که باعث حرکت مضراب می‌شود از مچ دست نشأت میگیرد . انگشتان صرفاً وظیفه کنترل کردن مضراب را دارند تا نیرویی که از مچ به آن‌ها منتقل می شود، منجر به افتادن مضراب از دست نشود.
پس بهتر است به وظایف هر بخش از بدن در حین نوازندگی و قابلیت های آن توجه شود تا بتوانیم در اجرای تکنیک های ساز پیشرفت داشته باشیم.
چه مدت طول میکشد تا تکنیک دراب را یاد بگیریم؟
یادگیری دراب با روشی صحیح، اندکی زمان بر است اما با تمرینی آگاهانه می‌توانیم در مدت زمانی محدود به نتیجه مطلوب برسیم.
شاید بتوان گفت به دلیل ارائه تمرین دراب در اواسط کتاب‌های درسی، 5 یا 6 ماه برای شروع و استفاده از این تکنیک زمان برده می‌شود.
دلیل اصلی این امر، تسلط به تکنیک‌های ابتدایی در نواختن سنتور است تا در ادامه بتوانیم تکنیک دراب و حتی ریز را به آن اضافه کنیم.
اما رسیدن به این تکنیک و نواختن آن صرفاً کافی نیست. نوازنده باید توجه داشته باشد که هر چقدر از مدت نوازندگی او سپری شود، به تکنیکی پخته‌تر دست خواهد یافت و تمام این مطالب رابطه مستقیم با پیشرفت‌های عصبی-عضلانی نوازنده دارد.
به طور مثال اگر شما یادگیری تکنیک دراب را شروع کرده باشید، در رپرتوارها یا قطعات مختلف، با ریزه‌کاری‌های فراوانی روبه رو خواهید شد که شما را متوجه ضعف عصبی – عضلانی خود می‌کند.
بنابراین مجددا یادآور می‌شویم که باید روی تقویت مچ خود زمان بگذارید و حتی گاهی روی تمرین ذهنی این بخش (برای هماهنگی عصبی) کار کنید.
جمع‌بندی و نکته عملی :
- در حین اجرای دراب، نباید ملاک‌های زیبایی‌شناسی دیگر مانند حالت و غیره را کنار بگذاریم. زیرا همانطور که می‌دانید این ملاک‌ها، تکه‌هایی از هم جدا شده نیستند که بعدا چسبانده شوند.
- باید در حین اجرا، تمام ملاک‌ها را به صورت همزمان به خاطر داشته باشیم تا بتوانیم پیشرفتی حاصل کنیم.
- اگرچه نت‌های زینت دراب شخصیت ریتمیک ندارند، اما این موضوع باعث نمی‌شود حالت دادن به اجرای آن‌ها را نادیده گرفته و یا آن‌ها را شفاف اجرا نکنیم.
- در اجرای تمام تکنیک‌های سنتور، باید به صورت مداوم به ملاک‌ها توجه شود در غیر این صورت به نقصانی برمیخوریم که درست کردن آن به سختی شدنی است.
بنابراین در اجرای دراب، هیچ یک از نکات را قربانی نکرده و به اجرای خود توجه کنید.
یادآوری تمرین هایی برای تقویت دراب :
- قدرت، سرعت، حالت، دقت، شفافیت، ظرافت و … ملاک‌هایی هستند که در تکنیک نوازندگی سنتور رعایت می‌شوند.
- میتوان تمام نکات مهم را به تفکیک بررسی کرده و بر حسب آن‌ها اتودهایی (تمرین‌هایی برای تقویت هر بخش) طراحی کرد که به تقویت این ملاک‌ها منجر شود.
به طور مثال برای قدرت دراب، میتوان با سرعت پایین، ابتدا تک به تک نت ها را اجرا کرد و به مرور سرعت را افزایش داد تا به حالت آن نزدیک شویم.
- میتوان برای تقویت دست چپ و راست به شکل همزمان، از مضراب های برعکس استفاده کرد تا به قدرت برابر دست چپ و راست در نوازندگی برسیم.
مثال : اگر دراب ما به شکل – راست چپ راست – گذاشته شده است ، مضراب آن را برعکس کرده و -چپ راست چپ – اجرا کنیم. همچنین برای باقی مضراب‌ها نیز این تمرین میتواند مفید باشد (راست راست چپ – چپ چپ راست ،راست چپ چپ – چپ راست راست و هر حالت دیگری)
تمرین‌های بعدی میتواند صرفاً برای تقویت عضله دست باشد ، مثل حرکت آرام مچ به چپ و راست که باعث گرم شدن و آماده‌تر شدن مچ دست برای نوازندگی می‌شود.
تمرین دیگر میتواند برای افزایش دقت با شفافیت باشد، به این شکل که میتوان از نت‌های زینت با فاصله دورتر استفاده کرد. در این حالت نوازنده مجبور است به برخورد کردن دقیق نت‌ها روی سنتور توجه کند تا مضراب اصطلاحاً کثیف اجرا نشده و دقیقاً روی همان نت باشد. از طرفی سرعت بالا در این حرکت میتواند به دقت در پرش‌های بلند، حین نوازندگی کمک شایانی کند.
برای تقویت حالت اجرای دراب، باید پیانو فورته در همان دو نت زینت را رعایت کرد ، اما با توجه به اینکه در قطعات و رپرتوارها تمام این نکات وجود دارد و نوازنده خود به خود مجبور به رعایت و مواجهه با قواعد نوازندگی حین اجرا است، بهتر است وسواس زیاد را کنار گذاشته و به تمرینات توجه کنیم.
در این مقاله صرفاً پیشنهاداتی برای طراحی اتود داده شد تا هنرجویان بتوانند تمرین هایی طرح ریزی کرده و قطعات را هر چه زیباتر اجرا کنند. (چه بهتر که هنرآموز بتواند چنین اتود هایی برای هنرجوی خود متناسب با شرایط فیزیکال و ذهنی او آماده و طراحی کند)
امیدوارم خواندن این مقاله، راهگشای هنرجویان در مراحل مختلف آموزش نوازندگی سنتور باشد.